منظور از اکمال دین و اتمام نعمت در روز غدیر
مردى كه از نظر علم و تقوا و قدرت و عدالت بعد از پيامبر در ميان مسلمانان بى نظير بود به عنوان جانشينى آن حضرت انتخاب شد و از مردم براى او بيعت گرفت، يأس و نااميدى نسبت به آينده اسلام آنها را فرا گرفت و دريافتند كه اين دين و آئين ريشه دار و پايدار است.
اگر در روز غدير به كامل بودن دين خبر داده شده منظور از اكمال آن تنها به بيان احكام الهى نيست بلكه اكمال اين دين به مبيّن و شارح معصوم و مجرى معصوم آن است او هم معارف دين را به طور صحيح بيان كند و هم از تحريف و ايجاد بدعت در دين جلوگيرى مي نمايد و هم آن را به طور صحيح و كامل اجراء مي نمايد و اين، تحقق پيدا نمى كند جز اين كه پيامبر مسئول اين وظيفه مهم را مشخص نمايد و از اين رو در روايات، كمال دين را به ولايت اميرالمؤمنين عليه السلام مى داند[1] و اين امر در روز عيد غدير خم تحقق پيدا كرده است.
كفّار در روز غدير دچار يأس شدند زيرا آنها انتظار داشتند كه آئين اسلام قائم به شخص باشد و با از ميان رفتن پيامبر اوضاع به حال سابق برگردد و اسلام به تدريج برچيده شود، چنانكه در جنگ احد وقتى كه پيامبر صلي الله عليه و آله مجروح شد و عدّه اى شايعه كردند كه آن حضرت كشته شد. شيوع اين خبر باعث ايجاد اميد و اثر مثبت در كفار و مشركان و تزلزل در ميان مسلمانان گرديد به گونه اى كه عدّه اى به سرعت از ميدان جنگ خارج شدند! آيه اى نازل شد كه دين اسلام قائم به شخص نيست بلكه آئينى است كه تا ابد جاودان خواهد ماند:
«و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرسل افان مات او قتل انقلبتم على اعقابكم و من ينقلب على عقبيه فلن يضرّالله شيئاً و سيجزى الله الشاكرين»[2]
محمّد(صلي الله عليه و آله) تنها فرستاده خداست. پيش از او هم فرستادگانى بودند كه از دنيا رفتند اگر او بميرد يا كشته شود بايد شما سير قهقرايى كنيد و به آئين بت پرستى برگرديد؟ آنها كه به عقب برگردند و به دوران كفر و بت پرستى باز گردند تنها به خود زيان مى رسانند نه به خدا زيرا با اين عمل تنها سعادت خود را از بين برده و گرفتار شقاوت مى شوند و خدا كوشش شاكران را پاداش مى دهد.»
خداوند در قرآن از همين ياس كفار در روز غدير سخن گفته و مي فرمايد:
«اليوم يئس الذين كفروا من دينكم فلا تخشوهم واخشون...»[3]
امروز كفار از دين شما نااميد شدند از آنها نترسيد بلكه از(عذاب) من بترسيد... .
واقعه غدير، مخالفانِ اسلام اعم از مشركان و يهوديان و مسيحيان را مأيوس و نااميد كرد چون آنها وقتى اسلام ظهور كرد، با آن به مبارزه برخاستند؛ آنها آيين و دين خود را بر حق مى دانستند و مى گفتند:
«لن يدخل الجنة الا من كان هوداً او نصاراً »[4]
كسي بجز يهود و نصاري داخل بهشت نمي شود.
از طرفي سعي در حفظ آيين خود و از طرفي تلاش مي كردند اسلام را به هر وضعي شده نابود كنند.
«يُرِيدُونَ لِيُطفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ كرِهَ الْكَفِرُونَ»
آنان مىخواهند نور خدا را با دهان خود خاموش سازند؛ ولى خدا نور خود را كامل مىكند هر چند كافران خوش نداشته باشند!
كافران و مشركان مى خواستند با به سازش كشاندن پيامبر و برافروختن شعله جنگ و خاموش كردن نور الهى، دين را از بين ببرند اما در روز عيد غدير حادثه مهمى رخ داد كه كافران مأيوس شدند و آن نصب على عليه السلام به عنوان ولى و جانشين پيامبر صلي الله عليه و آله بود زيرا آنها على عليه السلام را شناخته بودند كه او كيست و چه مى كند و چه مى گويد، از اين رو با روى كار آمدن على عليه السلام آن طمع خام به يأس مبدّل شد و دين داراى ولى و قيّم شد.
از امام باقر عليه السلام نقل شده است كه فرمودند:
«بني الاسلام على الخمس على الصلاة و الزكاة و الصوم و الحج و الولاية و لم يناد بشىء كما نودي بالولاية.»[5]
دين داراى پنج پايه است: 1- نماز 2- زكات 3- روزه 4- حج 5- ولايت. سپس فرمود: ولايت با فضيلت ترين و با ارزش ترين آنهاست.
يعنى ولايت به معناى حكومت و زعامت سياسى است و آن كه زعامت سياسى جامعه را بر عهده دارد والى مسلمين است. او چون دين شناس و دين باور و متين و مفسّر دين و مجرى حدود آن و مدافع حريم است؛ كليد دين است. و اگر دين داراى ولىّ و قيّمى با اوصاف گذشته باشد مقوّم دين و موجب كمال دين است، ناگفته نماند كه دين اسلام در زمان پيامبر صلي الله عليه و آله نيز كامل بود زيرا در آن زمان قيّم و شارح و مبيّن دين و عامل و مجرى حدود و مدافع آن، شخص رسول الله صلي الله و عليه و آله بودند و بعد از ارتحال آن حضرت اين شئون برعهده خليفه آن حضرت است و اين خليفه بايد با مستخلف عنه سنخيّت و هماهنگى داشته باشد و لذا جانشين رسول خدا از مقام عصمت برخوردار بود تا بتواند با برخوردارى از اين ويژگى به تفسير معصومانه وحى و اجراى آن بپردازد.
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:
«يوم غدير خم افضل اعياد امتى و هو اليوم الذى امرنى الله تعالى ذكره فيه بنصب اخى على ابن ابيطالب (عليه السلام) علماً لامتى يهتدون به من بعدى و هو اليوم الذى اكمل الله فيه الدين و اتمّ على امتّى النعمة و رضى بهم الاسلام ديناً»[6]
روز غدير خم از با فضيلت ترين عيدهاى امت من است و آن روزى است كه خداى سبحان به من امر كرد تا برادرم على را به عنوان نشانه امتم منصوب كنم تا آنها بعد از من به وسيله وى هدايت شوند و اين روز همان است كه دين در آن كامل شده و نعمت بر امتم تمام گرديد. و اسلام به عنوان دين براى آنها پسنديده شده است.
در حديث ديگرى امام رضا عليه السلام مي فرمايد:
«و امرالامامة من تمام الدين»[7]
تمام و كمال دين به امر امامت است.
